"Przywrócony blask" – wystawa w Muzeum Historyczno-Misyjnym na Stradomiu

10 grudnia 2008 r.  w Muzeum Historyczno-Misyjnym Księży Misjonarzy w Krakowie została otwarta wystawa zatytułowana:

 "Przywrócony blask.  Konserwacja inkunabułów i starodruków z Biblioteki Księży Misjonarzy w Krakowie".

Obecna wystawa jest częścią wieloletniego projektu, przygotowanego przez bibliotekę, którego zadaniem jest ochrona i konserwacja zabytkowego księgozbioru stradomskiego.

Bieżąca wystawa ma na celu ukazanie bogactwa i różnorodności form opraw książkowych od XVI w. do XVIII w. Prezentujemy oprawy znakomite pod względem warsztatowym: XVI -wieczne z desek obłożonych brązową, ślepo tłoczoną skórą, z zapinkami, XVII-wieczne z pergaminu oraz białej, tłoczonej skóry, często z dodanym superekslibrisem, XVIII-wieczne bogato zdobione złoceniami i marmoryzowaniem.

W 2008 roku objęto konserwacją zachowawczą 139 woluminów z liczącego kilkanaście tysięcy woluminów  księgozbioru domu stradomskiego, na który skłdaają sie nie tylko pozycje z biblioteki stradomskiej, ale również przeniesione z innych domów Misjonarzy z ówczesnych ziem polskich.   Biblioteka stradomska powstawała sukcesywnie od chwili powstania domu w 1686 r. Księgozbiór znacznie wzbogacił się po likwidacji seminarium zamkowego w 1800 r.  oraz po przeniesieniu biblioteki z domu Św. Krzyża w warszawie (z powodu kasacji Zgromadzenia w zaborze rosyjskim w 1864 r.) Warszawy. Po II wojnie światowej umieszczono na Stradomiu również książki z domu lwowskiego, tarnowskiego, zakopiańskiego oraz domu kleparskiego w Krakowie. 

Obecne prace konserwatorskie zostały przeprowadziły konserwatorki dzieł sztuki: Katarzynę Wawrzyniak-Łukaszewicz, Agnieszkę Ciesielską i Marta Winiarczyk z pracowni konserwatorskich w Gostyniu i Włocławku.
Konserwacja została dofinansowana przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Operacyjnego Dziedzictwo Kulturowe.

Dwa klocki drukarskie (różne dzieła połączone wspólną oprawą) zostały poddane konserwacji pełnej w praconiach konserwacji zabytków w Gostyniu i Toruniu. Obydwa woluminy są unikatami.

Pierwszy klocek – nr inw. 87-III-B –  (po lewej na zdjęciu) zawiera 8 książek, w sumie 306 kart. Są to inkunabuły (druki do 1500r.) i postinkunabuły (druki po 1500r.). Rozpoczyna się on od dzieła Ars moriendi, z 1514r., w którym znajdują się całostronnicowe drzeworyty z przedstawieniami pokus diabelskich i pocieszeń anielskich. Drzeworyty są niezwykłe pod względem artystycznym i formalnym. Konserwację wykonała mgr Agnieszka Ciesielska. 
W skład drugiego klocka – nr inw. 89-III-B (po prawej na zdjęciu) wchodzi 6 druków, inkunabułów i postinkunabułów, łącznie 450 kart. Wszystkie prezentują znakomity warsztat typograficzny. Jedno z dzieł tego klocka, Postilla super Epistolas et Evangelia z 1499r., zawiera liczne drzeworyty ze scenami biblijnymi, które są cennym uzupełnieniem do kazań niedzielnych. Nie zachowała się oryginalna oprawa woluminu. Na podstawie analizy porównawczej z innymi zachowanymi oprawami z tego czasu zrekonstruowano jej prawdopodobną, pierwotną formę. Konserwację wykonała mgr Katarzyna Wawrzyniak-Łukaszewicz.

•  Filmowa prezentacja wystawy  ("Kronika" TVP Kraków, 14 grudnia 2008)

 Konserwacja pełna woluminów polegała na: 

1. Dezynfekcji obiektów;
2. wykonaniu dokumnetacji fotograficznej i opisowej stanu zachowania przed konserwacją;
3. oczyszczeniu wstępnym twardą miotełką i pędzlem;
4. deomontażu księgi: odłączono na sucho oprawę od bloku; blok rozdzielono na składki, a skłądki na pojedyncze karty; ze względu na wtórne przeklejenie grzbietu księgi bardzo silnym klejem glutynowym, konieczne byłó zastosowanie kompresów z gorącej wody;
5. właściwym oczyszczenie mechanicznym papieru –  pojedyncze karty oczyszczano gumką w proszku oraz gumką elektryczną;
6. odtłuszczeniu kart –  ze względu na zatłuszczone i brudne narożniki, ale przede wszystkim na tłusty, żołty zaciek wykonano kąpiel kart w etanolu;
7. usuwaniu przebarwień grzybowych i tłustych plam – po kąpieli w rozpuszczalniku karty prenosono do kaieli w ciepłej wodzie, a nastepnie unieszczano na tafli pleksiglasu i miejscowo wybielano;
8. uzupełnieniu ubytków i przedarć;
9. prasowaniu kart – w tym celu nawilżone karty ściskano w prasie introligatorskiej obłożone arkuszami bawełnianej bibuły;
10. złożeniu kart w składki –  przywrócono skłądkową konstrukcję pierwszym kilkunastu kartom starodruku, które wcześniej były naklejone jedna na drugą;
11. uszyciu księgi zgodnie z pierwotną konstrukcją;
12. wzmocnieniu grzbietu bloku – przy pomocy  cienkiej warstwy kleju rybiego;
13. uformowaniu bloku;
14. zamontowaniu woreczka konserwatorskiego;
15. analizie stylistycznej i technologicznej opraw z przełomu XV i XVI w. potrzebnej do rekonstrukcji oprawy’
16. oprawie księgi;
17. zabezpieczeniu powierzchni skóry
18. umieszczeniu księgi w specjalnym pudle z materiałów bezkwasowych celem d
    alszego przechowywania.

Wystawa czynna jest od 10 grudnia 2008 do 25 stycznia 2009: w poniedziałki, wtorki i środy w godz. 14 – 17 oraz w soboty i niedziele w godz. 13 – 15. W święta państwowe i kościelne muzeum jest nieczynne. 

Wszystkich odwiedzających Kraków zapraszamy do jej odwiedzenia.

---

Tags: biblioteka, Dziedzictwo, historia, Instytut Teologiczny, Stradom, wystawy