Śmierć papieża Franciszka 21 kwietnia 2025 r. w wieku 88 lat kończy pontyfikat, który na nowo zdefiniował rolę Kościoła katolickiego we współczesnym świecie. Papież Franciszek, szanowany za swoją pokorę, przez niektórych krytykowany za odważne reformy i kochany przez miliony na całym świecie za współczucie i ewangeliczną jasność, był nie tylko przywódcą religijnym: był źródłem duchowej inspiracji.
Papież Franciszek zmarł dzisiaj, w poniedziałek 21 kwietnia 2025 r., po tygodniach hospitalizacji w rzymskiej klinice Agostino Gemelli i spędzeniu dwóch tygodni na rekonwalescencji w swojej rezydencji. Jego stan był poważny i niestety nie zareagował na leczenie.
Informację o śmierci Papieża Franciszka przekazał o godz. 9.47 z kaplicy Domu Świętej Marty kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego kard. Kevin Farrell:
„Najdrożsi bracia i siostry, z głęokim bólem muszę ogłosić śmierć naszego Ojca Świętego Franciszka. O godzinie 7.35 tego ranka biskup Rzymu Franciszek powrócił do Domu Ojca. Całe jego źycie tu na ziemi było ofiarowane w służbie Panu i Jego Kościołowi. Uczył nas wiernego życia wartościami Ewangelii, odwagi i uniwersalnej miłości. W szczególny sposób troszczył się o biednych i osoby marginalizowane. Z ogromną wdzięcznością za jego przykład prawdziwego ucznia Pana Jezusa powierzamy duszę Papieża nieskończonej miłosiernej miłości Trójjedynego Boga”
Z Buenos Aires do Rzymu
Jorge Mario Bergoglio urodził się 17 grudnia 1936 r. w robotniczej dzielnicy Flores w Buenos Aires w Argentynie. Był najstarszym z pięciorga dzieci w rodzinie włoskich imigrantów. Jego ojciec, Mario, był księgowym kolejowym, a matka, Regina, gospodynią domową o głębokich przekonaniach religijnych.
Od najmłodszych lat Jorge wykazywał się błyskotliwym umysłem i wrażliwą duszą. Studiował chemię, zanim poczuł powołanie do życia zakonnego, wstępując do Towarzystwa Jezusowego w 1958 roku. Jezuici, znani z rygoru intelektualnego, zapału misyjnego i zaangażowania na rzecz sprawiedliwości, głęboko naznaczyli jego duchowość. Święcenia kapłańskie przyjął w 1969 roku, a śluby wieczyste złożył w 1973 roku.
Jako prowincjał jezuitów w Argentynie (1973-1979), Bergoglio przeszedł przez trudny okres dyktatury wojskowej i „brudnej wojny”. Chociaż jego rola była przedmiotem dyskusji, wielu zgadza się, że działał dyskretnie, aby chronić życie i zachować moralną integralność Kościoła w środku autorytaryzmu.
W 1992 r. został mianowany biskupem pomocniczym Buenos Aires, a w 1998 r. arcybiskupem tego miasta. Jego styl duszpasterski zerwał z tradycyjnymi formami: unikał luksusu, mieszkał w skromnym mieszkaniu, korzystał z transportu publicznego i często odwiedzał slumsy.
Został mianowany kardynałem przez św. Jana Pawła II w 2001 r. i był znany w Watykanie jako cichy, ale stanowczy człowiek: człowiek modlitwy, uczciwości i głębokiego poczucia sprawiedliwości.
Pontyfikat: nowa wiosna dla Kościoła
Wybór i symbolika
13 marca 2013 r. konklawe wybrało go na 266. papieża Kościoła katolickiego. Wybrał imię Franciszek na cześć św. Franciszka z Asyżu, symbolu ubóstwa, pokory i pokoju. To rewolucyjne imię zapowiadało przełomowy pontyfikat. Od pierwszej chwili przełamał schematy: zaprezentował się bez czerwonej peleryny, najpierw poprosił o modlitwę ludu, zanim udzielił błogosławieństwa, i zdecydował się zamieszkać w Domu Świętej Marty, a nie w Pałacu Apostolskim.
Styl duszpasterski
Franciszek rozumiał siebie przede wszystkim jako duszpasterza. Jego przemówienia, homilie i pisma cechowała jasność, czułość i ewangeliczny realizm. Zachęcał księży, by „pachnieli jak owce”, czyli byli blisko ludzi, zwłaszcza ubogich, cierpiących i zepchniętych na margines.
Podczas swojego pontyfikatu promował „kulturę spotkania” i Kościół „wychodzący”, a nie taki, który zamyka się w doktrynie. Zasłynął z nieoczekiwanych gestów: rozmów telefonicznych z nieznajomymi, obmywania stóp więźniom, przytulania chorych, wizyt w schroniskach dla bezdomnych.
Reformator z przekonania
Franciszek przeprowadził szeroko zakrojone reformy w Kurii Rzymskiej, dążąc do większej przejrzystości, wydajności i duchowości. Zbadał korupcję finansową, zrestrukturyzował dykasterie i promował synodalność: proces zbiorowego rozeznania między biskupami i świeckimi.
Synody na temat rodziny (2014-2015) i synodalności (2021-2023) ucieleśniały tę wizję. Choć czasami kontrowersyjne, odzwierciedlały jego pragnienie Kościoła słuchającego. Jego walka z klerykalizmem, centralizmem i sztywnym moralizmem była nieustanna, na rzecz Kościoła, który jest „szpitalem polowym”.
Główne pisma i wizja teologiczna
Teksty Franciszka nie są abstrakcyjnymi traktatami, ale żywymi dokumentami, pełnymi konkretnego języka, duszpasterskiej intuicji i proroczej pilności. Najważniejsze z nich to:
- Evangelii Gaudium (2013) – Radość Ewangelii Ten programowy dokument wzywa do misyjnego nawrócenia całego Kościoła. Wzywał do przedkładania radości Ewangelii nad instytucjonalny strach. Skrytykował konsumpcjonizm, nierówności i duchowy faryzeizm oraz wezwał do Kościoła, który dociera do odrzuconych.
- Laudato Si’ (2015) – W trosce o wspólny dom Encyklika ta połączyła wiarę i naukę w pilnym wezwaniu do ekologicznego nawrócenia. Franciszek mówił o krzyku ziemi i krzyku ubogich, spopularyzował pojęcie „ekologii integralnej” i potępił model wydobywczy, który poświęca najsłabszych.
- Amoris Laetitia (2016) – Radość miłości Refleksja na temat życia rodzinnego, która równoważy doktrynalną wierność i duszpasterską bliskość. Uznała piękno chrześcijańskiego małżeństwa, ale także złożoność rzeczywistych sytuacji, otwierając ścieżki miłosiernego rozeznania.
- Fratelli Tutti (2020) – O braterstwie i przyjaźni społecznej Encyklika napisana w środku pandemii, która dotyczyła potrzeby globalnej solidarności, odrzucenia wykluczającego nacjonalizmu i promowania powszechnego braterstwa opartego na godności ludzkiej.
- Dilexit Nos (2024) – On nas umiłował Jego ostatnia encyklika, opublikowana na krótko przed śmiercią, jest głęboką medytacją nad miłością Serca Jezusowego. Potępia w niej niebezpieczeństwa narcyzmu, izolacji technologicznej i fragmentacji współczesnej duszy i powraca do sedna: jesteśmy kochani i powołani do miłości.
Globalny wpływ i wyzwania
Papież Franciszek odwiedził ponad 50 krajów, priorytetowo traktując regiony rozdarte wojną, zubożałe lub zapomniane. Odwiedził obozy dla uchodźców, potępił handel bronią, promował dialog międzyreligijny i budował mosty z islamem, judaizmem i wschodnimi kościołami chrześcijańskimi.
Nie obyło się bez napięć: debat na temat rozwodników, oporu wobec jego reform liturgicznych i strukturalnych itd. Jednak pomimo opozycji nigdy nie zachwiał się w swoim duszpasterskim tonie ani w pragnieniu uczynienia Kościoła bardziej inkluzywnym i miłosiernym.
Serce wincentyńskie: w duchu św. Wincentego a Paulo
Papież Franciszek podzielał głęboki związek z charyzmatem wincentyńskim. Podobnie jak św. Wincenty de Paul, postrzegał służbę ubogim nie jako opcjonalną, ale jako istotę życia chrześcijańskiego. Jego nacisk na zmiany systemowe, jego rozumienie miłosierdzia jako sprawiedliwości i jego wezwanie do „towarzyszenia ubogim” odzwierciedlają przekonania samego Wincentego.
Częste wyrażenie Franciszka „peryferie” można doskonale przetłumaczyć na język wincentyński jako „ubodzy są naszymi nauczycielami”. Jego wizja Kościoła, który słucha, idzie i służy, odzwierciedla również duchowość św. Ludwiki de Marillac i bł. Fryderyka Ozanama, postaci, które podobnie jak Franciszek widziały Chrystusa w głodnych, chorych i opuszczonych.
Papież dla historii
Papież Franciszek nie szukał wielkości. Dążył do wierności. Przypomniał Kościołowi – i światu – że Ewangelia jest żywa, radykalna i wyzwalająca. Pozostawił nie tylko nauki, ale także sposób bycia naznaczony czułością, słuchaniem i radosną służbą.
Gdy dzwony Bazyliki Świętego Piotra biją dla człowieka z Buenos Aires, który został biskupem Rzymu, świat płacze, ale także pamięta. Papież Franciszek wezwał nas do budowania mostów, leczenia ran, ochrony stworzenia i nigdy nie tracenia nadziei. Spoczywa teraz w ramionach Boga, któremu służył przez całe życie.
Niech jego dusza spoczywa w pokoju. I niech jego pamięć nadal inspiruje Kościół, który tak jak on, pokornie kroczy z Bogiem i odważnie schodzi na margines.
— – —
Przeczytaj również:
Vatican News: Papież Franciszek: 12 lat procesów Papież Franciszek, dwanaście lat rozpoczynania procesów, nowych impulsów i otwartych drzwi
